محیط رسوبی و چینه نگاری سکانسی سازند آیتامیر در ناحیه بزنگان (شرق حوضه رسوبی کپه داغ)

سازند آیتامیر (آلبین- سنومانین) از شرق تا غرب حوضه رسوبی کپه داغ گسترش دارد. در این تحقیق دو برش آرتنج با ضخامت 345 متر و قرقره با ضخامت 174 متر در ناحیه بزنگان مورد مطالعه قرار گرفته است. در این ناحیه سازند آیتامیر به صورت تدریجی بر روی سازند سنگانه و به طور ناپیوسته در زیر سازند آب دراز قرار گرفته است. این سازند از ماسه سنگ، شیل، سیلتستون و چندین لایه کربناته تشکیل شده و به دو واحد زیرین و فوقانی تقسیم می گردد. ماسه سنگ ها از کوارتز (عمدتاً منوکریستالین)، فلدسپات، چرت، میکا، کانی های سنگین، پوسته های فسیلی و گلاکونی تشکیل شده اند. سنگ های کربناته نیز از پوسته های دوکفه ای، بریوزوئر، براکیوپود، اکینودرم، جلبک قرمز، کرم حلقوی، گاستروپود و فرامینفر، دانه های آواری و گلاکونی تشکیل شده اند. سیمان در ماسه سنگ ها و سنگ های کربناته عمدتاً از کلسیت تشکیل شده است. دو مجموعه رخساره سنگی سیلیسی آواری و کربناته در این سازند شناسایی شده است. رخساره های سنگی آواری شامل 4 رخساره سنگی ماسه ای (sm, st، sp و sh) و 2 رخساره سنگی گلی (fm و fl) است. رخساره های سنگی کربناته شامل 3 مجموعه رخساره ای c1، c2 و c3 است. بر اساس مطالعات پتروگرافی ماسه سنگ ها شامل دو پتروفاسیس ساب آرکوز تا ساب لیت آرنایت، دانه متوسط، مچور، حاوی گلاکونی (ss1) و ساب آرکوز تا ساب لیت آرنایت، خیلی دانه ریز تا متوسط، مچور تا ساب مچور، حاوی گلاکونی و پوسته های فسیلی (ss2) هستند. گل سنگ ها نیز شامل دو پتروفاسیس شیلی (sh) و سیلتستونی (z) است. سنگ های کربناته شامل سه رخساره فلوتستون ماسه ای حاوی دوکفه ای و گلاکونی (c1)، رودستون ماسه ای حاوی دوکفه ای، براکیوپود، گاستروپود، جلبک قرمز و گلاکونی (c2) و رودستون حاوی جلبک قرمز، اکینودرم، براکیوپود و دوکفه ای (c3) است. براساس مطالعات صحرایی و آزمایشگاهی رسوبات آواری این سازند در محیط های دریای باز، حاشیه ساحل، سد و لاگون نهشته شده اند و رسوبات کربناته نیز در محیط های دریای باز، حاشیه ساحل و سد برجای گذاشته شده است. دو نوع ایکنوفاسیس کروزیانا و گلوسی فانجیتس نیز شناسایی شده است. اثر رخساره ای گلوسی فانجیتس در شرایط با انرژی بالاتری نسبت به اثر رخساره ای کروزیانا تشکیل شده است. فرآیندهای دیاژنتیکی در ماسه سنگ ها شامل فشردگی مکانیکی و شیمیایی، سیمانی شدن، دگرسانی، انحلال و جانشینی، گلاکونی شدن، پیریتی شدن، حفاری رسوبات نرم و سخت ، شکستگی و تشکیل رگه کلسیتی است. در سنگ های آهکی فرآیندهای دیاژنتیکی موثر شامل میکریتی شدن، فشردگی مکانیکی و شیمیایی، سیمانی شدن، گلاکونی شدن، نئومورفیسم، حفاری رسوبات نرم و سخت و شکستگی و تشکیل رگه کلسیتی است. این فرآیندها در سه مرحله ائوژنز، مزوژنز و تلوژنز سنگ های آواری و کربناته را تحت تأثیر قرار داده اند. کانی گلاکونی یکی از اجزای اصلی تشکیل دهنده در تمام رخساره های این سازند است. گلاکونی های این سازند از نظر منشاً به دو دسته درجازا و نیمه برجا تقسیم می شوند. درجه تکامل این گلاکونی ها نیز از چهار نوع نوظهور، کمی تکامل یافته، تکامل یافته و خیلی تکامل یافته در تغییر است. تحلیل رخساره ها و چینه نگاری سکانسی این سازند منجر به شناسایی 4 سکانس رسوبی در برش آرتنج و قرقره شده است. در برش های مورد مطالعه مرز سکانسی زیرین احتمالاً درون سازند سنگانه قرار دارد و مرز بالایی با سازند آب دراز از نوع sb1 است. فراوانی و رسیدگی دانه های گلاکونی و فراوانی سیمان کلسیتی در دسته رخساره پسرونده به سمت بالا کاهش، در دسته رخساره پیشرونده به سمت بالا افزایش و در سطوح حداکثر غرقابی به حداکثر می رسند. مقایسه منحنی تغییرات سطح آب دریا در برش های مورد مطالعه با منحنی جهانی تا حدودی قابل انطباق بوده و اختلافات موجود ناشی از رخدادهای محلی است.